Kun je hulp gebruiken?

Eén van mijn favoriete Nederlandstalige liedjes is van de band Racoon. Zij zingen ‘Een oceaan om in te schuilen, nooit alleen meer hoeven zijn’. Voor veel mensen is dit gedeelte helaas meer hoop dan werkelijkheid. Het gevoel van er alleen voor te staan is iets van alle tijden. Wij proberen ons hier bij Hart voor Velserbroek ook te laten inspireren door de verhalen uit de bijbel. De woorden ‘eenzaamheid’ of ‘alleen’ komen in de Bijbel niet eens zo vaak voor, maar de ervaring van eenzaamheid zie je wel op allerlei manieren terugkomen.

Woestijn van eenzaamheid
Voor die ervaring zou je het beeld van een woestijn kunnen gebruiken, in de Bijbel een eenzame plek. Dat betekent vooral: een plaats waar je er alleen voor staat, waar je geen beroep kunt doen op de gastvrijheid van anderen en waar je niet zomaar aan je eten en drinken kunt komen. Een plek waar je moet knokken voor alles wat voor anderen vanzelfsprekend lijkt: mensen om op te leunen, de kracht om de dingen van elke dag aan te vatten. In een woestijn voel je je eenzaam, en eenzaamheid is een soort woestijn waarin je je verlaten voelt van wie en wat je nodig hebt.

Ik wil jullie kennis laten maken met twee mensen die er in het leven alleen voor staan.

In het verhaal over de profeet Elia (1 Koningen 19) vallen woestijn en eenzaamheid samen. Schijnbaar heeft Elia groot succes gehad. Met wonderbaarlijke daden heeft hij de sympathie van het volk gekregen, en hij heeft een grote groep concurrerende Baälpriesters van een andere godsdienst overtuigend de mond gesnoerd. Maar de koningin, aanhanger van de Baälgodsdienst, laat hem weten dat Elia juist met dat succes zijn doodvonnis heeft getekend. Nu voelt hij zich van alles en iedereen verlaten. Alles waar hij zich voor heeft ingezet, is voor niets geweest. Elia reageert verbitterd door het menselijk contact dat hij nog heeft (een knecht) te verbreken en zelf zonder eten en drinken de woestijn op te zoeken. Hij creëert zijn eigen woestijn van eenzaamheid om kapot te maken wat hij nog heeft.

Eenzame moeder
Een heel andere persoon die met eenzaamheid te maken heeft is Maria, de moeder van Jezus. Ze blijkt ongehuwd zwanger te zijn, en dat betekent dat je uit het sociale verband van je familie en je dorp wordt gestoten en met de nek wordt aangekeken. Haar vriend begrijpt haar niet en wil haar verlaten. Kun je je nog meer in de kou voelen staan? Uiteindelijk wordt haar kind geboren, maar dat levert alleen maar des te meer onthutsende ervaringen op: vluchteling zijn en te horen krijgen dat je kind zal sterven. En Maria moet zelfs ondervinden dat haar zoon een eigen weg gaat en niet als vanzelfsprekend haar plannen volgt. Zijn leerlingen vindt hij op een gegeven moment belangrijker dan zijn moeder. Het wordt niet met zoveel woorden gezegd, maar wat zal Maria zich eenzaam hebben gevoeld. Een engel vertelt haar hoe ze haar onthutsende ervaringen moet plaatsen. Maar met zo’n engelenboodschap kun je niet zomaar rekenen op het begrip van anderen. Wat kun je anders doen dan zulke dingen in je hart bewaren en erover nadenken (Lucas 2,19)?

Met liefde en geduld
Elia breekt de contacten die hij nog heeft af, en maakt zijn woestijn van eenzaamheid nog groter, alsof hij zichzelf wil straffen of het gevoel wil hebben dit dan tenminste nog zelf in de hand te hebben. Maria is als iemand die haar ziel in lijdzaamheid bezit. Twee vormen van eenzaamheid die in de Bijbel door God met liefde en geduld omgeven worden. Aan Elia wordt in de woestijn brood en water aangereikt, en God komt hem tegemoet als een zachte bries. De eenzaamheid van zijn levenstaak wordt niet opgelost of van hem afgenomen. Maar als hij met zachte drang uit de woestijn zijn leven weer in stapt, ontmoet hij een nieuwe profetenleerling, Elisa, die zijn missie zal overnemen. Hij staat er niet alleen voor en zijn inzet is niet vergeefs geweest.

Maria komt, na een woestijn van ruim dertig jaar onbegrepen zijn, uit bij de voet van het kruis waar haar zoon sterft. Hier stort alles in wat belangrijk voor haar was. Maar juist bij het kruis, waar Jezus zelf ook de diepste eenzaamheid van door God verlaten zijn ondervindt, wordt Maria door Jezus verbonden aan Johannes, als een nieuwe zoon (Johannes 19,26).

Verbinden
Zowel Elia als Maria hebben het taai. Door wie ze zijn, door wat op hun weg is gekomen. Hun eenzaamheid wordt niet ‘opgelost’, in die zin dat een knelpunt uit hun leven wordt weggenomen. Maar hun eenzaamheid krijgt wel een wending in een ontmoeting met God in de kern van hun eenzaamheid: in het hart van de woestijn of aan de voet van het godverlaten kruis. Daarna komt er iemand op hun pad: een leerling die op zijn eigen manier een missie voortzet, iemand die als een zoon wordt. Het zal nooit hetzelfde zijn als vroeger en niet zoals ze zich het hadden voorgesteld. Maar ieder op hun manier gaan ze zich met iemand verbinden. Nieuwe banden laten een woestijn van eenzaamheid tot bloei komen. Dat doet een mens goed.