cvdermislukking – Hart voor Velserbroek

CV der Mislukkingen

In april 2016 publiceerde Princton professor in de psychologie en public affairs Johannes Haushofer zijn ‘CV van mislukkingen’ aan zijn studenten. Met het laten zien van zijn eigen mislukkingen wilde hij een mythe doorbreken dat het leven niet alleen maar bestaat uit de perfecte plaatjes die ons gepresenteerd worden op social media. Tot zijn grote verbazing ging zijn CV viraal.

Op een later moment schrijft Haushofer dat hij verbaast is dat zijn mislukkingen meer aandacht hebben gekregen dan al zijn academische prestaties. Maar zijn noodkreet raakte een gevoelige snaar. Allemaal voelen we wel aan dat het leven niet bestaat uit een perfect leven.
Ook in Nederland werd zijn voorbeeld overgenomen. Onder andere Ronald Giphart pleitte vurig tijdens zijn column op radio 1 voor ‘de dag van de mislukking’. Een dag om te vieren dat het leven niet alleen bestaat uit succes.

Verhalen van mislukking horen bij het leven. En gelukkig maar want ze zijn hartstikke nodig; ze bewijzen dat we mens zijn en vormen vruchtbare aarde voor gezonde groei: menselijk, maatschappelijk en spiritueel. Zonder falen geen carrières, begrip voor anderen, geen inspiratie om het beter te doen.

Maar waarom is het zo ontzettend lastig om de mislukkingen in je leven te laten zien aan anderen? Wat houdt ons tegen om een open en eerlijk gesprek te hebben?

Op de vraag of we bang zijn om ons kwetsbaar te tonen antwoord de bekende Vlaamse hoogleraar en psychiater Dirk de Wachter: “Ja, want daar kunnen we op gepakt worden. We moéten succesvol zijn en voortdurend met een glimlach door het leven gaan. Het mag niet geweten zijn dat er misschien iets fout zit. Kijk naar Instagram: meer dan 95 procent van de foto’s zijn toffe foto’s. Iedereen is blij, succesvol en gelukkig. Dat geeft een wereldbeeld waarin mislukking, lastigheid of ‘ambetantigheid (irriterend gevoel)’ geen plaats meer hebben. Je wordt ge-de-friend als je te veel zeurt. Of ze sturen je naar de psychiater voor een pil. Het grote probleem is volgens mij dat we het geluk in het Westen beschouwen als een maakbaar gegeven, als iets koopbaars bijna. Het is iets dat we zelf in de hand hebben, onze eigen verantwoordelijkheid.”

De Wachter snijdt hierbij misschien wel de kern aan van onze angst. We zijn met elkaar gaan geloven dat het leven maakbaar is. Met de juiste tools in handen kun je de uitkomst voor jezelf bepalen. En wanneer dat, door wat voor reden ook niet lukt ben je daar zelf voor verantwoordelijk. ‘Jij hebt het niet gehaald’. Jij kunt niet mee komen met die maakbare wereld.

We geloven dat er voor ieder probleem een oplossing is. Dat we elk obstakel kunnen overwinnen. En wie dat niet lukt wordt al snel als loser gezien.

Als ik om mij heen kijk zie ik dit beeld in onze cultuur sterk naar voren komen. Successen worden groots gevierd. Academische prestaties, sport, politiek en geslaagde culturele bewegingen worden bewierookt. Maar wie buiten de boot valt en in de ogen van de samenleving niet slaagt weet dat niemand op zijn verhaal zit te wachten.

Wie herinnert zich niet meer de Olympische spelen van 2016 in Rio. Chef de Mission Maurits Hendriks besloot om alle deelnemers die geen medaille hadden gehaald nog voor de sluitingsceremonie alvast naar huis te sturen met een zogenaamde ‘losers vlucht’. – Wie niet wint, mag niet naar het feestje komen.

Onze cultuur is niet genadig voor wie mislukt. Wat dat betreft is het begrijpelijk dat wij onze mislukkingen niet delen. Maar is er een manier waarop we wat genadiger voor ons zelf en voor anderen kunnen zijn? Want mislukkingen kunnen ons vormen in de manier waarop wij over ons zelf gaan denken.

Zou het misschien schaamte zijn dat we niet mogen mislukken? De angst dat we niet autonoom ons leven kunnen leiden. En dat we misschien wel hulp nodig hebben. Zou het niet zo kunnen zijn dat juist dát ook de cultuur van Velserbroek bepaalt? Ik vind Velserbroek een fascinerend dorp. Huizen die beginnen vanaf 3 ton. Alles ziet er perfect uit. Je zou bijna aan nemen dat dat wie hier woont maatschappelijk geslaagd is. Laten zien dat het goed met je gaat, maar vraag niet wat er achter de voordeur gebeurd. Verborgen armoede, eenzaamheid, gebroken relaties, ruzies en huwelijken die op springen staan zijn de verhalen die ik terug hoor van professionals die werken in de wijk.

En hoe gaan we om met mislukking? Gebruiken we het in ons eigen leven als leermomenten? Of zijn het juist deze ervaringen die ons tekenen voor het leven? Bepalen deze momenten eigenlijk onze identiteit, terwijl we alleen onze successen aan de ander laten zien.

Hart voor Velserbroek laat zich inspireren door de vele verhalen uit de bijbel waarin mensen keihard onderuit gaan en telkens weer de kracht vinden om opnieuw op te staan. Verhalen die ons eigen leven in een groter perspectief zetten.

Zo ontmoeten we in één van de evangeliën de persoon Zacheus. Zacheus wordt in het verhaal voorgesteld als een tollenaar. Een bankier die de kunst van het graaien beheerst, zouden we vandaag de dag misschien wel zeggen. Hoe dan ook, de keuze die hij in het leven heeft gemaakt voor zijn professie heeft hem in de ogen van zijn Joodse landgenoten tot een mislukkeling gemaakt. Een dief noemen de mensen Zacheus. Iemand die zijn volledige sociale status kwijt was onder zijn volksgenoten. Hoe kon je zoiets doen? En met geld als drijfveer plaatste Zacheus zich al dan niet bewust in een sociaal isolement.

En zo gebeurd het dat op een goede dag Jezus naar de stad Jericho komt. En de tollenaar wilde wel eens zien wie die Jezus was. Maar ondank zijn rijkdom wist hij niet een plekje op de eerste rij te bemachtigen. Het verhaal verteld dat Zacheus letterlijk met de rug wordt aangekeken. Door de keuze die hij gemaakt heeft in zijn leven voor dit beroep, is hij voor velen een morele mislukkeling. Niemand wil voor hem op zij gaan om hem een plekje te gunnen dicht bij Jezus.

Mislukking, leert het verhaal mij, heeft een bijproduct. Eénzaamheid. Het gevoel dat je er alleen voor staat en dat niemand anders jou waardeert. Want, je hebt niet kunnen voldoen aan de verwachting van de mensen om je heen. Waarom zou nog iemand iets met jou te maken willen hebben. Hoeveel mensen zouden al in het leven van Zacheus hem inmiddels, met de woorden van Dirk de Wachter ‘ge-de-friend’ hebben?

Het niet slagen van onze plannen, dromen en idealen kan zoveel doen met onze identiteit. De Nederlandse schrijver Henri Nouwen omschrijft het zijn boek ‘eindelijk thuis’ als volgt: ‘Veel van mijn dagelijkse bezigheden wekken de suggestie dat ik meer bij de wereld hoor dan bij God. Een kritische opmerking maakt me kwaad en als ik me ook maar even gepasseerd voel, dan raak ik ontmoedigd. Als me lof wordt toegezwaaid, dan montert me dat meteen op en een beetje succes maakt me opgetogen. Er is maar weinig nodig om me op te beuren of neerslachtig te maken. Vaak lijk ik op een bootje in de oceaan, helemaal overgeleverd aan de willekeur van de golven. De tijd en de energie die ik besteed aan het bewaren van mijn evenwicht, zodat ik niet overboord sla en verdrink, maken duidelijk dat mijn leven in de eerste plaats een strijd is om te overleven.’ Eindelijk thuis. H. Nouwen p. 48

Het verhaal van Zacheus krijgt een bijzondere wending. Op het moment dat hij niet met geld een plekje kan bemachtigen besluit hij vindingrijk als een kleine jongen in een nabijgelegen boom te klimmen. Dan maakt hij nog kans om een glimp van Jezus op te vangen.

En wanneer Jezus langs de boom loopt zegt de bijbel ons dat Jezus omhoog kijkt en zegt: Zacheus, kom snel naar beneden! Want ik kom bij jou logeren.

Dat noemen we in het christelijk geloof genade. Dat je gezien wordt, bij je naam wordt geroepen en dat Jezus zelf bij jou wil komen. Niet om wat je gepresteerd hebt in het leven. Niet omdat je mislukkingen hebt gekend in het leven. Niet om hoe anderen naar jou kijken, maar om wie jij bent. Geliefd door God. Jezus wil bij je komen en trekt je uit jouw eigen eenzaamheid. Het beeld dat jij niet goed genoeg bent gaat voor Jezus niet op. Hij laat zich niet leiden door de opinie van anderen of hoe jij over jezelf denkt. Hij ziet jou voor wie je bent. En houdt van je met al je mislukkingen.

Ik hoop dat we allemaal wat van Zacheus in ons hebben. Ons niet te laten leiden door de afwijzing van anderen maar om de moed te hebben iets ongewoons te doen. Om in de boom te klimmen om een glimp van Jezus op te vangen.

Met gevoel voor detail beschrijft de evangelist Lucas wat voor gevolgen deze ontmoeting van Zacheus met Jezus voor gevolgen had voor zijn leven. ‘Je hoort er weer bij’ staat er. Er vond herstel plaats.